อุทยานประวัติศาสตร์ อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา โบราณสถาน อุทยานประวัติศาสตร์ วัดนก
วัดนก
วัดนก เป็นวัดที่สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา ตั้งอยู่บริเวณส่วนกลางของเกาะเมือง ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของวัดมหาธาตุไม่ปรากฏหลักฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อใด ใครเป็นผู้สร้าง มีหลักฐานเพียงแต่ปรากฏชื่อวัดในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาโดยกล่าวว่าเมื่อสมเด็จพระนเรศวรได้ประกาศอิสรภาพที่เมืองแครง เมื่อ พ.ศ. ๒๑๒๗ แล้ว โปรดฯ ให้พระยาเกียรติ พระยาราม และพระมหาเถรคันฉ่อง พร้อมด้วยญาติโยมตามเสด็จมายังพระนครศรีอยุธยาด้วย เมื่อมาถึงพระนครศรีอยุธยาแล้ว พระราชทานให้พระยาเกียรติ พระยาราม อยู่ตำบลบ้านขมิ้น วัดขุนแสน ญาติโยมของพระมหาเถรคันฉ่องนั้น ให้อยู่ตำบลบ้านหลังวัดนก[๑] นอกจากนั้นพระยาโบราณราชธานินทร์ยังได้กล่าวถึงในคำอธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยาตอนหนึ่งว่า “ย่านหลังวัดนก หน้าวัดโพง มีร้านชำไทยมอญขายขัน ถาด พานน้อยใหญ่ สรรพเครื่องทองเหลืองครบ แลมีตลาดขายของสดเช้าเย็นอยู่ในย่านหน้าวัดนก” [๒]
ปัจจุบัน วัดนก เป็นวัดร้าง ตั้งอยู่ในเขตตำบลประตูชัย อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา สภาพทั่วไปของวัดนกคงมีแต่โบราณสถาน ประกอบด้วย ปรางค์ และวิหาร ซึ่งกรมศิลปากรได้ดำเนินการขุดแต่งและบูรณะแล้ว ดังนี้
ปรางค์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของวิหาร บนฐานสี่เหลี่ยมมีฐานย่อมุมเรียงซ้อนขึ้นไป ๓ ชั้น จึงเป็นเรือนธาตุ ซึ่งทำเป็นจระนำ ๔ ทิศ เฉพาะด้านทิศตะวันออกทำเป็นมุขยื่นออกมาจากเรือนธาตุ และมีบันไดทางขึ้นเข้าสู่ห้องคูหาหรือครรภธาตุ ที่จระนำทั้ง ๓ ด้าน ประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้น ภายในเรือนแก้วเป็นพระพุทธรูปประทับยืน พระหัตถ์แสดงปางประทานอภัย ซึ่งชำรุดปรักหักพังไปบางส่วน ที่เรือนแก้วปั้นปูนเป็นลายกระหนก ลักษณะเป็นกระหนกที่ยังปรากฏร่องรอยของรูปแบบศิลปะ ซึ่งน่าจะได้รับอิทธิพลสืบต่อมาจากศิลปะสมัยลพบุรี
บริเวณชั้นเรือนธาตุส่วนที่เป็นย่อมุมนั้น ยังปรากฏลวดลายให้เห็นอยู่บ้าง ซึ่งเป็นการปั้นปูนประดับ โดยเฉพาะลายบัวนั้นมีร่องรอยบ่งบอกว่ามีการสร้างซ่อมของเก่าอย่างเห็นได้ชัด กล่าวคือ บัวหงายที่ปากฐานรองรับเรือนธาตุ ตรงย่อมุม ส่วนลักษณะที่เป็นบัวรุ่นเก่าวิวัฒนาการมาจากบัวในศิลปะแบบลพบุรี
เหนือเรือนธาตุ ซ้อนทรงสี่เหลี่ยมย่อมุมเรียงลดหลั่นกันขึ้นไป ๓ ชั้น รูปทรงคล้ายฝักข้าวโพดเตี้ย เป็นลักษณะของหลังคาปรางค์ ซึ่งสืบทอดมาจากหลังคาปราสาทแบบเขมร[๓] แต่ละชั้นประดับด้วยกลีบขนุนซึ่งยังคงหลงเหลือให้เห็นได้บางส่วน รูปแบบของปูนปั้นประดับปรางค์ตามที่กล่าวมาข้างต้นเห็นได้ชัดว่า ปรางค์วัดนกนี้เมื่อแรกน่าจะได้สร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ ๒๐ และต่อมาได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์ในพุทธศตวรรษที่ ๒๒ และ ๒๓ ตามลำดับ
วิหาร ตั้งอยู่ด้านทิศตะวันออกของปรางค์ และหันหน้าไปทางทิศตะวันออกเช่นเดียวกัน ลักษณะเป็นอาคารทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ด้านผนังหุ้มกลองชำรุดหักพังไปทั้ง ๒ ด้าน คงเหลือร่องรอยเฉพาะผนังด้านข้างขวาซ้าย ซึ่งเจาะช่องหน้าต่างไว้เพียงด้านละ ๑ ช่อง ที่บริเวณผนังมีปูนปั้นรูปเสาประดับผนังด้านละ ๗ เสา ปัจจุบันเหลือ ๕ เสา และมีเสาแปดเหลี่ยมก่อด้วยอิฐ เห็นเพียงโคนเสาเรียง ๒ แถวๆ ละ ๕ ต้น และที่ระเบียงข้างวิหารทิศเหนือก็มีเสา ๗ ต้น รองรับชายคา ภายในวิหารมีอาสนะประดิษฐานพระพุทธรูปเรียงอยู่ติดผนังทั้ง ๒ ด้าน และในสุดมีฐานยกพื้นเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปประธาน สังเกตุได้ว่าวิหารนี้น่าจะได้สร้างซ่อมเพิ่มเติมขึ้นใหม่ในยุคหลัง.
