ฐานมหาวิหารแห่งทักษิณทวาร

เมืองศรีมโหสถและตำแหน่งที่ตั้งของฐานมหาวิหารแห่งทักษิณทวาร  

           พุทธสถานแห่งนี้ (โบราณสถานหมายเลข ๒๒๓) ตั้งอยู่นอกเมืองศรีมโหสถ ใกล้ประตูเมืองด้านใต้ แม้ว่าเหลือเพียงส่วนฐานศิลาแลง แต่ยังมีโครงสร้างซึ่งทำให้ทราบว่าเป็นวิหารขนาดใหญ่ (ขนาด ๑๒.๖๐X๑๖.๒๕เมตร) มีเสากลมรองรับหลังคาวิหารและระเบียงคตเพื่อให้พุทธศาสนิกชนเดินประทักษิณ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปและอาจประดิษฐานพระธรรมจักรด้วย ทางด้านเหนือมีอาสนะเพื่อพระสงฆ์ประกอบศาสนพิธี

 แผนผังของมหาวิหารแห่งทักษิณทวาร

          ณ พื้นที่ทางตะวันออกของวิหารในระยะไม่เกิน ๔๐๐ เมตร พบพระพุทธรูปหิน ประทับยืนปางแสดงธรรม ชาวท้องถิ่นเรียกว่า “หลวงพ่อทวารวดี” และพระธรรมจักรหิน ทำให้สันนิษฐานว่า อาจเคยเป็นพระพุทธรูปประธานและพระธรรมจักรซึ่งประดิษฐานในมหาวิหารแห่งนี้มาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๒ หรือ ๑,๔๐๐ ปีมาแล้ว

“หลวงพ่อทวารวดี” และพระธรรมจักรหิน ปัจจุบันประดิษฐานที่หอพระหน้าที่ว่าการอำเภอศรีมโหสถ

          โบราณสถานเมืองศรีมโหสถได้รับการขึ้นทะเบียน ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๕๒    วันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๗๘